Tłumaczenie literatury nie przypomina żadnej innej formy tłumaczenia. Aby zachować prawdziwą wierność oryginalnemu dziełu, tłumacz musi dotrzeć do duszy autora, aby przekazać wręcz „bicie serca” dzieła, a nie tylko dosłowne znaczenie. Tłumaczenie dzieła literackiego to poważne wyzwanie dla tłumacza! Co brać pod uwagę podczas tłumaczenia literatury pięknej na angielski i jakich błędów unikać?
Jakie gatunki literatury pięknej tłumaczy się na angielski?
Literatura piękna jest takim typem piśmiennictwa, które charakteryzuje się najwyższym kunsztem pisarskim. To nie są zwykłe książki czy wiersze – to pisma, które otwierają nam oczy i pozwalają nam zobaczyć inny świat. Literatura podważa nasze myślenie, pomaga nam czytać między wierszami i uczy znajdowania ukrytych znaczeń. W skład literatury pięknej wlicza się nie tylko proza, ale też wszelkiego typu gatunki pograniczne, jak chociażby eseje, pamiętniki i reportaże.
Nie zapominajmy o poezji, która jest jeszcze trudniejsza do przetłumaczenia. Symbolika prozy jest często mocno osadzona w kulturze języka źródłowego. Trzeba brać pod uwagę rytmikę, określony układ wersów, więc tłumacze nie mogą przekładać dowolnie. Każde słowo musi być dokładnie przemyślane nie tylko ze względu na jego zdolność do komunikowania intencji, ale także zdolność do dopasowania się do schematu stylu poetyckiego.
Dlaczego tłumaczenie literackie jest takie trudne?
Jednym z największych wyzwań w aspekcie tłumaczeń literackich jest zachowanie równowagi między wiernością oryginalnemu dziełu a swobodnością interpretacyjną tłumacza. Przekład ma bowiem wywoływać takie same reakcje, jak oryginalny utwór. Zapytaj dowolnego tłumacza literackiego, a na pewno powie ci, że nawet jedno najkrótsze słowo może być niezwykle kłopotliwe. Autor wybrał określone słowo z konkretnego powodu, więc i tłumacz języka angielskiego musi zadbać o to, aby zostało prawidłowo podane w języku docelowym.
Tłumaczenia literatury pięknej na angielski to zatem twardy orzech do zgryzienia dla tłumacza! Przekład musi zawierać liczne dodatki, przeformułowania, zmianę charakterystyki dzieła, a wszystko to na podstawie intencji autora.
Tłumaczenie literackie wreszcie znacznie różni się od wszelkich innych tłumaczeń jeszcze czymś: sama objętość tekstów czasem bywa zatrważająca! Zmierzenie się tłumacza języka angielskiego z utworem, który obejmuje setki tysięcy słów, jest po prostu ogromnym przedsięwzięciem.
Akt twórczy
„Tłumaczenie to akt twórczy” – czytamy na stronie SuperTłumacza specjalizującego się w tłumaczeniach z wielu dziedzin, także literatury pięknej. „Tłumacze czytają oryginalny utwór i próbują ustalić, co zrobić, i co jest ważne. Nieustannie dokonują wyborów dotyczących tego, które elementy tekstu mają zostać zachowane i są na pierwszym planie, a które poświęcić” – dowiadujemy się dalej.
Jedno słowo może mieć dwa lub nawet kilka możliwych opcji tłumaczenia, a tłumacz musi zdecydować, którą wybrać. Czasem będzie to jednak strata, bo często nie da się zmieścić czegoś w jednym słowie. Czasem zaś będzie to zysk – jeśli język docelowy posiada bardziej wyraziste określenie słowa oryginalnego.
Istnieje zasadnicza różnica pomiędzy pisaniem utworu literackiego a jego przekładaniem. Kiedy piszemy, koncentrujemy się na sobie, podczas gdy tłumaczenie jest zawsze rozmową: z tekstem, autorem, kulturą, społeczeństwem.
Najczęstsze błędy w tłumaczeniach literackich
Tłumaczenie na angielski utworów literackich to działania iście kreatywne. Literaturze często przyzwala się na wyjście poza granice ustalone dla tłumaczeń innego typu. Może powstać nowe słownictwo, pojawiają się nowe idee i koncepcje. Czasem trzeba tłumaczyć coś, czego nie ma. Oto najczęstsze błędy w tłumaczeniach:
- tłumaczenia dosłowne;
- wyolbrzymianie znaczenia słów;
- zbytnie uzależnienie od programów tłumaczeniowych;
- niezrozumienie kontekstu słowa;
- zły ton;
- ignorowanie różnic kulturowych;
- zbytnia pewność siebie.
Tłumaczenia literackie na język angielski to praca dla biegłego tłumacza i kogoś, kto potrafi wykorzystać własną pasję i ożywić ją dla zupełnie innej grupy językowej i kulturowej. Dlatego warto powierzyć przekład profesjonalistom.
